Karoten ve karotenoidler. Karoten, Bitkilerde fotosentoz için önemli bir pigmenttir. Güneş ışıklarını, bitkide fotosentez yapan klorofile aktarır ve fotosenteze katkıda bulunur. Havuç ve çoğu sebze ve meyvelerin turuncu renginden sorumludur. Karotenoidler; karotenin yapısında oksijen içeren kimyasal yapılardır. Yağda çözünmektedirler.
Karoten ve Karotenoidler
İki türü bulunmaktadır. Alfa-karoten ve beta-karoten. Ayrıca bitkilerde gama, delta ve epsilon karotenler bulunmaktadır. Beslenme konusunda önemli olan beta-karotendir. İnce bağırsaklarda parçalanarak A vitamini olan retinole dönüştürür. Besinler ile alınan karoten karaciğerde depolanmaktadır ve ihtiyaç duyulduğunda A vitaminine (retinole) dönüşmektedir.
Beta-karoten yaygın olan biçimdir. Turuncu, sarı, yeşil sebze ve meyvelerde bulunmaktadır. Yeşil biber, havuç, kayısı, domates, marul, brokoli, kavun, bal kabağı ve portakal başta gelmektedir. Bir meyvenin ya da sebzenin rengi ne kadar parlak ise içindeki beta-karoten miktarı da o kadar yüksektir. Bitkilerde karoten fotosentez dışında, güneşin UV ışınlarına karşı da korumaktadır.
Flavonoidler, karotenoidler ve diğer polifenoller ile C vitamini içeren bitki bileşenlerinin antioksidan olarak ışıktan koruyucu etkiler olduğu kabul edilmiştir. Antioksidan olan beta-karotenin doğal bitkilerden alındığı zaman zararlı serbest oksijen radikallerinin fazlasını ortadan kaldırdığı bilinmektedir. Sentetik yollardan yani hap yolu ile alındığı zaman akciğer, prostat gibi kanserlerde özellikle sigara kullanan kişilerde kanser oranını arttırdığı gözlemlenmiştir.
A vitaminin fazla alınması sonucu hipervitaminoz A olarak tanımlanan vücut için toksik olabilecek bir klinik tabloya neden olmakta. Karonetlerin fazla alınması A vitamini gibi toksik bir etkiye neden olmamaktadır. Deride fazla birikimi, karotenemi denilen sarı turuncu deri rengi değişimine neden olmaktadır.
Fazla havuç tüketilmesi durumunda el ve ayak içlerinde bu renklerin görülmesi bir örnektir. Beta-karotenler ve a vitamini UV ışınlarına bağlı olarak deriden gelişen aşırı duyarlılığa ve eritem olarak adlarındırılan kızarmayı azalttığı bilinmektedir.
Domateste bulunan primer karotenoid olan aynı zamanda papaya, kayısı, guava, pembe greyfurt ve karpuzda bulunan likopenin tüketilmesinin, 10-12 hafta boyunca beta-karotenin 24 mg. günlük kullanımı güneş ve yapay ışık kaynaklarındaki UV ışınlarına bağlı eritem oluşumunu 3-4 kat azaltmaktadır.
Likopen parlak ve kırmızı karotendir. Domates ve diğer kırmızı meyvelerde bulunmaktadır. İnsan vücudunda en yaygın bulunan karoten Likopendir. Güçlü antioksidanlardan biridir. Domates, pembe greyfurt, pembe guava, karpuz ve kuşburnunda bulunur.
Domates piştiği zaman likopen oranı artmaktadır. Suda çözünmediği için bitkisel liflere bağlı durumda olduğundan dolayı domatesin yemek için hazırlanması likopenin vücut için kullanılabilirliğini arttırmaktadır.
Likopen yağda çözünmektedir. Yağ likopenin sindirim sistemi tarafından emilmesini arttırmaktadır. En güçlü karoten Likopendir. UV’nin meydana getirdiği deri yaşlanmasının başta gelen nedenidir. Ayrıca likopen doğada yaygın olarak bulunduğu için gıda boyası olarak kullanımına izin verilmiştir.
En son haberler ve güncellemeler için Instagram, Twitter, YouTube, Telegram Haber ve Telegram Sohbet hesaplarımızı takip edebilirsiniz.
