Premack İlkesi Nedir? Büyüklerin uzun yıllardır sıklıkla kullandığı Premack ilkesi nedir? Neden koşullu anlaşma ilkesi bu kadar fazla tercih ediliyor?
Premack İlkesi Nedir?
Büyükanne kuralı olarak da bilinen Premack ilkesi, temelde koşullu bir anlaşma üzerine dayanmaktadır. Hepimizin büyürken sık sık deneyimlediği bu ilke, edimsel koşullanmanın bir çeşidi olmaktadır.
Örneğin dışarıda oyun oynamayı seven ve sıklıkla dışarıda vakit geçiren bir çocuk düşünün. Ancak bu çocuk odasını sıklıkla dağıtıyor ve söz dinlemiyorsa; önce odasını toparlayıp sorumlulukları yerine getirilmesi istenir. Görevini tamamladıktan sonra istediği etkinliği yani dışarı çıkma hakkını kazanır.
Bu yöntemin bu kadar çekici olması, kişinin etkinliklerini pekiştirmek amaçlı tercih ediliyor oluşundan gelir. Bu durum yapılma ihtimali az olan ya da pek sevilmeyen bir davranışın, kişinin sevdiği davranışı yerine getirebilmesi için ön koşul olarak gösterilmesiyle gelişir.
Psikoloji literatüründe büyükanne kuralı olarak da anılmaktadır. Bunun sebebini özetleyecek olursak; “yemeğini bitirirsen dışarı çıkabilirsin”, “bilgisayarla oynamak istiyorsan önce ödevini bitirmelisin” gibi ön koşula dayanan sorumlulukların koşullanma içerisinde pekiştireç olarak kullanılmasıyla gerçekleşmektedir.
Premack İlkesini Nerelerde Kullanıyorlar?
Premack ilkesinin yalnızca büyüklerin tercih aracı olduğunu düşünmek büyük bir bencillik olur. Çünkü sıklıkla eğitim-öğretim süresinde bu ilke tercih edilmektedir. “Ödevlerinizi bitirirseniz, son 10 dakika oyun oynayabilirsiniz” gibi yargılar da bilinen en iyi örnekler arasındadır.
Eğitimde bu yöntemin tercih edilmesinde iki neden vardır. Birincisi; sınıf içerisinde sorumluluk düzenini koruyabilmek, ikincisi ise istenmeyen davranışların yerine istenen davranışların yeterli düzeyde pekiştirilebilmesidir.
Daha olası ve istenen davranışların daha az olası etkinlikleri güçlendirebileceğini temel alan bu ilke, hiperaktivite ve davranış bozukluğu gösteren bireylerin eğitim ve sosyal gelişiminde de tercih edilmektedir. Çocuklara etkili programlar oluşturup, gerekli davranışı anlama, uygulama ve geliştirebilme noktasında rol model olmaktadır.
Bir davranışı öğrenip etkili bir biçimde kullanılmak için sıklıkla başvurulan bu yöntem, davranış terapistleri tarafından, istenilen programa uyulmasını amaçlamak için de kullanılabilmektedir. Çocukların yanı sıra köpeklerin eğitiminde de bu yöntem tercih edilmektedir.
Hem insanlar hem de hayvanlar üzerine yapılan pek çok araştırma, organizmanın davranışını ve tepkilerini gözlemlemektedir. Davranışları olumlu ve istenen yönde geliştirilmesinin sağlanması için pek çok yöntemler, ilkeler ve kurallar tercih edilmektedir. Bu ilke de temelde gelişimin artırılması için öngörülen yöntemlerden biridir.
En son haberler ve güncellemeler için Instagram, Twitter, YouTube, Telegram Haber ve Telegram Sohbet hesaplarımızı takip edebilirsiniz.
